روشهای پیشگیری و درمان در علم پزشکی از دیر باز تا‌کنون رو به توسعه و رشد بوده و محدود به درمانهای دارویی نمی‌باشند. توجه به ورزش و فعالیت بدنی به عنوان راهکار اصلی پیشگیری و نیز درمان بسیاری از بیماریها محسوب شده و عامل ایجاد سلامت عمومی و کاهش سطح ناتوانی در جمعیت بیمار می‌گردد. بسیاری از این بیماریها ، همچون دیابت نوع دوم و بیماریهای قلب و عروق ، قابل پیشگیری هستند و در جامعه صنعتی امروز ، توجه به ورزش را به عنوان موثرترین عامل پیشگیری در نظر می‌گیرند.
نرمش و تمرینات بدنی ، جز بسیار باارزشی از ورزش است که باعث پیشگیری از بیماری و ناتوانی جسمی می‌شود. الگوی زندگی اگر شامل تمرینات بدنی باشد، فواید طبی چشمگیری به همراه خواهد داشت. یک برنامه مناسب ورزشی سلامت انسان را تضمین می‌کند و خطر بسیاری از بیماریهای متداول را کاهش می‌دهد. بنابراین ورزش مرتب می‌تواند طول عمر را افزایش دهد.
اثرات مفید ورزش بر بدن انسان
- افزایش حداکثر جذب اکسیژن در بدن.
- افزایش کارآیی قلب از طریق حجم خون پمپ شده در یک ضربان.
- کاهش تعداد ضربان قلب و کاهش فشار خون.
- کاهش عوارض و احتمال مرگ و میر ناشی از نارساییهای قلبی.
- کاهش مقاومت عروقی برای عبور دادن جریان خون.
- افزایش جریان خون منطقه‌ای و نقل و انتقال اکسیژن به بافتها.
- افزایش توانایی بدن در مصرف اسیدهای چرب آزاد به عنوان سوبسترا در هنگام فعالیت.
- افزایش تولید لیپوپروتئینهای سنگین (HDL) که برای بدن مفید هستند.
- افزایش و بهبود تحمل بدن در هنگام تمرین.
- کاهش و یا از بین بردن چاقی و افزایش قدرت عضلانی.
- افزایش تولید اندروفینها که مخدرهای درونی هستند.
- افزایش تولید عرق به هنگام فعالیت که در نتیجه تحمل بدن در برابر گرما بالا می‌رود.
- جلوگیری از استئوپروز یا پوکی استخوان در صورت انجام تمرینات تحمل وزن.
- افزایش تحمل گلوکز در بدن.
- افزایش تحمل کار بدنی و کاهش تنگی نفس در بیماران مبتلا به انسداد مزمن ریه.
نقش ورزش در پیشگیری از پوکی استخوان
در برنامه ورزشی مربوط به پیشگیری از استئوپروز نیز باید نیازها و محدودیتهای فرد را در نظر گرفت، در بین ورزشها آنهایی که بیشتر به تمرینات بدنی تحمل وزن وابسته‌اند غالبا در افزایش حجم استخوان موثر هستند. بنابراین متخصصان طب ورزش باید ورزشهای تحمل وزن مانند پیاده روی ، گلف و تنیس را برای افراد مستعد استئوپروز توصیه کنند.
تاثیر ورزش بر دیابت 
در بیماران مبتلا به بیماری قند نوع دوم، نیاز به انسولین برای سوخت و ساز گلوکز ، بر اثر ورزش کاهش می‌یابد زیرا در حین ورزش و بعد از آن حساسیت بافت اسکلتی و بافت چربی نیز به انسولین افزایش می‌یابد و تولید گلوکز کبدی در بدن نیز کمتر می‌شود. هر گاه بیمار تمرینات بدنی منظم را در برنامه عادی زندگی خود قرار دهد، باید انتظار داشت که نیاز او به انسولین کاهش می‌یابد. ورزش دائمی می‌تواند از اثرات زیانبار دیابت در زندگی بیمار بکاهد و دستگاه قلبی - عروقی را متناسب سازد.
تاثیر ورزش بر بیماری های قلبی - عروقی
برای فردی که در خانواده‌اش بیماری قلبی - عروقی زودرس سابقه دارد، یک رژیم ورزشی مرتب می‌تواند احتمال وقوع سکته و سایر حوادث قلبی - عروقی را کاهش دهد. ورزش مرتب باعث بهبود نسبت چربی در سرم خون می‌شود، می‌تواند فشار خون را کاهش دهد و اثر ضد فشار خون و ورزش ، مستقل از اثر آن روی کاهش وزن یا تغییرات ناشی از آن در کارآیی اندامها است. تست فشار ورزش بر روی قلب ، برای افرادی که از داروهای محدود کننده حداکثر ضربان قلب استفاده می‌کنند، ضروری است.
تاثیر ورزش بر سرطان
ورزش برای مبتلایان به سرطان توصیه می‌شود، چرا که ورزش می‌تواند از عوارض وخیم بیحرکتی بیمار بکاهد و احتمالا دستگاه ایمنی بدن را تقویت کند. نوع ورزش باید متناسب با شرایط فرد بیمار تجویز شود. شدت ورزش باید در حد پایینی از ضربان قلب ، بین 65 - 40 درصد باقی بماند.
تاثیر ورزش بر تناسب فیزیکی و گذران عمر
هر چه سن آدمی بیشتر می‌شود، اثرات فیزیولوژیک افت عملکرد بدن زیادتر می‌شود. افزایش سن باعث تحلیل رفتن قدرت عضلات و کاهش تعداد فیبرهای عضلانی می‌شود. ورزش مادام‌العمر می‌تواند سرعت تحلیل رفتن عضلات را کم کند و عضلات را تقویت کند. ورزش و تمرینات بدنی در افراد مسن‌تر باعث بهبود کارکرد اعضای بدن می‌شود. تمرینات ورزشی مرتب ، سرعت تنزل قدرت بدنی در گذر عمر را کمتر می‌کند. به نظر می‌رسد این نتایج مثبت بخاطر تاثیر تقویتی ورزش روی سلسله اعصاب باشد و نه بازسازی عضلات.
آیا درمان غیر دارویی فشار خون ممکن است؟
بر طبق گزارش پنجمین گردهمایی ملی "کشف و ارزیابی و درمان فشار خون" آمریکا که در سال 2001 چاپ شد، ورزش متوسط درمان غیر دارویی فشار خون است. بیشترین مکانیزمهایی که موجه کننده درمان ورزشی فشار خون هستند به کاهش قابلیت کشش و انقباض اعصاب سمپاتیک بر اثر ورزش استفاده می‌کنند و آن را عامل کنترل فشارخون خفیف می‌دانند.
چشم انداز بحث
با انجام ورزشهای مناسب می‌توان از ابتلا به بسیاری از بیماریها پیشگیری کرد. با رشد روز افزون علم طب ورزشی و ایجاد دیدگاههای مناسب در زمینه برنامه ریزی و طراحی تمرینات ورزشی جهت افراد مختلف خصوصا بیماران ، در بسیاری از کشورها کلوپهای ویژه ورزشی برای بیماران مختلف ایجاد شده که عامل مهم کاهش معلولیت ناشی از عوارض بیماری و ایجاد روحیه نشاط و سرزندگی در این افراد می‌گردد.
